تصمیم گیری مخاطره آمیز به عنوان هسته مرکزی بسیاری از آسیب های اجتماعی مانند سو مصرف مواد، جرم و جنایت و خشونت سال هاست که مورد توجه دانشمندان علوم شناختی واقع شده است. یکی از جنبه های مهم این فرایند عالی شناختی تمایل به رفتارهای مخاطره جویانه یا به عبارتی خطرپذیری می باشد. آزمون خطر پذیری بادکنکی [Balloon Analogue Risk Task (BART)]، ابزاری است رفتار سنج که برای سنجش این بعد از فرایند تصمیم گیری مخاطره آمیز توانایی خوبی دارد. مولفان مقاله در راستای تکمیل مجموعه آزمون ها و ابزارهای فارسی بررسی عملکردهای شناختی اجتماعی افراد، در قدم اول نسخه فارسی کامپیوتری این آزمون را بر اساس نمونه انگلیسی آن طراحی و ارزیابی کردند. همچنین در مطالعه ای مقدماتی، این ابزار برای 84 دانش آموز پسر دبیرستانی به کار گرفته شد که نتایج آن در این مقاله ارایه می شود.

1تداخل­سنجی راداری تکنیکی کارآمد برای رصد پویایی سطوح است که به کمک آن میتوان ناپایداری سطوح به­خصوص سطوح دامنه­ای که مخاطرات لغزشی را پیامد دارند، تشخیص داده و مورد پایش قرار داد. تشخیص این مخاطره علاوه بر خطرات شناخته شده و متداول آن در پاره­ای مواقع می­تواند تأسیسات و زیرساخت­های مدفون را آسیب رسانیده و خسارات و خطرات فراوانی به همراه داشته باشد. شبکه انتقال نفت از جمله این زیرساخت­هاست که با عبور از نواحی کوهستانی و مستعد لغزش عموماً در خطر شکستگی و نشت قرار دارند. طبق مطالعات صورت گرفته، پژوهشی به منظور تعیین خطرپذیری خطوط لوله با تکنیک تداخل­سنجی راداری در منطقه مورد مطالعه یافت نشد. تحقیق حاضر خطرپذیری شبکه نفت و گاز مارون (مارون-اصفهان) در زاگرس مرکزی از مخاطره زمین­لغزش به کمک تکنیک تداخل­سنجی رادری را هدف داشته است. بدین منظور داده­های دو سنجنده راداری در باند C و L در مقاطع متفاوت زمانی دریافت و مبتنی بر روش تداخل­سنجی تفاضلی میزان تغییرات سطح و جابجایی­های آن محاسبه شد. بر این اساس نرخ حداکثر جابجایی در منطقه حدود 4/7 سانتی­متر بالاآمدگی و 9/3 سانتی­متر فروافتادگی حاصل شد. پس از آن صحت نتایج بدست آمده از مرحله آزمایشگاهی، در پیمایش میدانی با بازدید از 3 زمین­لغزش واقع در مجاورت خط لوله و تطبیق مکانی آن­ها با یافته­های آزمایشگاهی سنجیده شد. سپس پهنه­بندی خطر آتی زمین­لغزش در 5 کلاس خطر با مدل تجربی ارزش اطلاعاتی تهیه و صحت­سنجی شد. مستند به این نقشه، حدود 20 درصد سطح منطقه در کلاس خطر زیاد و بسیار زیاد طبقه­بندی شده است. منطبق­سازی نقشه کلاس­بندی خطر زمین­لغزش با مسیر خط لوله نشان داد که 5/28 درصد از طول خط لوله مورد مطالعه در کلاس خطر زیاد و خیلی زیاد، و حدود 52 درصد از آن در کلاس خطر کم و بسیار کم قرار گرفته­اند.

مقدمه: خطرپذیری بحران ها در شهرهایی از جهان که در معرض مخاطرات هستند، به شدت در حال افزایش است. در درون شهرها نیز به ویژه شهرهای کشورهای با درآمد پایین و متوسط، برخی فضاهای شهری به گونه ای ساخته شده اند که خطرپذیری ها را به صورتی ناعادلانه توزیع می کنند. در شهر تهران وجود مخاطرات تهدید کننده ای از جمله زلزله، سیل، آتش سوزی و بسیاری از چالش های محیطی در کنار وسعت بالای بافت های ناکارآمد موجب شده این شهر شرایط ویژه ای از نظر مدیریت خطرپذیری بحران داشته باشد. این پژوهش با بهره گیری از رویکرد یکپارچه سازی سیاست های مدیریت بحران و ارتقای بافت های ناکارآمد شهری به دنبال پهنه بندی این بافت ها در شهر تهران به لحاظ آسیب پذیری در برابر مخاطرات مختلف و ارائه راهکارهایی به منظور کنترل و کاهش خسارات ناشی از مخاطرات با تأکید بر سیاست گذاری، برنامه ریزی و پیشگیری می باشد.داده و روش: این پژوهش از نظر نوع، توسع ه­ای– کاربردی است و الگوی کلی آن توصیفی– تحلیلی و مبتنی بر روش ارزیابی می باشد که در طی آن مدل سازی، ساخت شاخص ترکیبی و تلفیق و روی هم گذاری لایه ها و داده های اطلاعاتی بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای تعیین وزن نهایی واحدهای مکانی و پهنه بندی آسیب پذیری بافت های ناکارآمد شهر تهران انجام شده است. داده ها و لایه های مربوط به شاخص ها نیز از منابع و داده های ثانویه مختلفی استخراج شده است. امتیاز دهی به شاخص ها و زیر شاخص ها بر اساس پرسش نامه خبرگان بوده و محاسبات در نرم افزار ARC GIS  صورت گرفته است.یافته ها: در شهر تهران همپوشانی زیادی بین محدوده بافت های ناکارآمد شهری و سطح بالاتر فقر شهری و پتانسیل وقوع انواع مخاطرات وجود دارد. در این زمینه، بافت های ناکارآمد نیمه جنوبی شهر تهران به ویژه در مناطق 15، 18 و 20 در درجه نخست و مناطق 16، 17 و 19 در درجه دوم دارای بیشترین پتانسیل خطرپذیری هستند.نتیجه گیری: در محدوده هایی از شهر تهران واقعیت های مدیریت بحران بسیار پیچیده تر از برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های موجود است و نظام مدیریت بحران در بافت های ناکارآمد نیازمند ساز و کار متفاوتی در مقایسه با سایر نقاط شهر است. بنابراین در این محدوده ها به منظور کاهش ریسک مخاطرات لازم است توجه ویژه­ای به مسئله کاهش فقر شهری و آسیب­پذیری و به طور کلی یکپارچه سازی سیاست ها و اقدامات مدیریت خطرپذیری بحران و برنامه های شهرسازی و توسعه اجتماعی و اقتصادی داشت.

پیشرفت علوم مهندسی زلزله باعث شده که تا حدودی بتوان شدت زلزله احتمالی در مناطق مختلف را پیش بینی کرد. اما هنوز تشخیص این موضوع امکان پذیر نشده است. بنابراین باید تدابیری اتخاذ شود تا بتوان کمترین تلفات در هنگام این رخداد طبیعی بوجود آید. این تحقیق با هدف پیش بینی تلفات و خسارات ناشی از زلزله با استفاده از آمار سازه ای و جمعیتی و بهره گیری از نرم افزار SELENAver6.0 انجام شده است. روش استفاده شده در این تحقیق روش HAZARD US است. در این روش منحنی پاسخ بر اساس نوع خاک و استاندارد IBC-2006 بدست آمده و اثر میرایی انواع سازه ها با روش ذکر شده در FEMA 440 اعمال شده است. از نتایج بدست آمده می توان دریافت که بافت قدیمی شهر که حوزه های 1 تا 4 و 10 تا 12 را شامل می شوند بدلیل قدیمی بودن اکثر سازه ها و تراکم جمعیتی آسیب پذیرتر هستند.

برای بررسی ماهیت علمی مخاطره شناسی علی رغم تلاش هایی که  صورت گرفته است ، ناچیز است  و این یک چالش جهانی است.  زیرا تحقیقات علمی-تجربی اندکی در این زمینه وجود دارد. از طرفی ، در بسیاری از کشورها نگاه سنتی به این علم بیشتر از نگاه آکادمیک است. دانشمندان معاصر علوم شناختی مربوط به مخاطرات با توسعه و تبیین ماهیت دانشی مخاطرات، پیچیدگی تحقیق علمی مربوط به مخاطرات را از طریق بررسی مستقیم رویدادهای مخاطره آمیز و عمل آزمایشگاهی و کار گاهی  و تدوین سناریو  به شناختی  ساده تبدیل می کنند. استراتژی مخاطره شناسی هم بر همین مبنا تبیین می شود. یعنی ساده سازی دانش مخاطره شناسی . پرسش «آیا دانش مخاطره شناسی استراتژی دارد و اگر دارد، چیست؟» در همین راستاست. پاسخ به این پرسش از بررسی رویدادهای مخاطره آمیز، واکنش علمی به آن رویدادها و توسعۀ دانشی مخاطره شناسی در طول زمان حاصل شده و می شود. بنابراین هدف این مقاله،  ضمن معرفی استراتژی دانش مخاطره شناسی، نشان دادن نقش فرادستی استراتژی برای تقویت بنیان فکری مخاطره شناسی و ارائۀ بینشی از ماهیت علمی و سودمندی این دانش در زمان معاصر است. این مقاله با استفاده از روش تبیین کیفی و در نظر گرفتن پیشفرض های مؤثر بر تصمیم سازی و تصمیم گیری و انتخاب بهترین رویکرد دانشی نوشته شد. نتیجه این است که چهارده  استراتژی برای مخاطره شناسی تبیین شد. نوآوری این مقاله، ابداع مفاهیم جدید و قابل اعتماد در مورد مخاطرات و شناخت رویکردی جدیدتر در مواجهه با آن و توجه قرار دادن مکتب طراحی این علم است که امید است راهبردهایی  آموزنده برای تقویت دانش  مخاطرات  در حال و آینده باشد و  به کارگروه های ملی و بین المللی کمک کند تا اثر مخاطرات را با بهره گیری از استراتژی، کاهش دهند.

پیشرفت های بشر در خصوص پیش بینی زمان و مکان آزاد شدن انرژی و حرکت لایه های درونی زمین به نحوی که بتوان از فجایع ناشی از زلزله پیشگیری نمود بسیار اندک می باشد. در حال حاضر تنها راه مقابله با این پدیده طبیعی، پیش بینی صدمات و نیز تجهیز و آماده سازی ساختمان ها و زیرساخت ها به منظور کاهش آسیب ها و تلفات وارده می باشد. بطور کلی هدف از این تحقیق ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمان های شهر همدان بوده به ترتیبی که با شناخت وضعیت حال حاضر ساختمان های موجود در شهر بتوان میزان آسیب پذیری آنها را در جهت افزایش ایمنی و بهبود شرایط موجود برآورد نمود. این تحقیق با استفاده از اطلاعات گردآوری شده از سازمان آمار و فناوری اطلاعات شهرداری همدان، نظیر نوع سازه ها، تعداد و متراژ طبقات، جمعیت نواحی، نوع خاک نواحی مختلف و سایر اطلاعات مورد نیاز و با روش هازیوس و بوسیله نسخه 6 نرم افزار آنالیز خطرپذیری سلنا انجام شده است. در این روش برای محاسبه عملکرد لرزه ای سازه، منحنی تقاضای انواع سازه ها با میرایی مختلف با منحنی پاسخ بر اساس نوع خاک قطع داده می شوند. خروجی های این تحقیق شامل زیربنای آسیب دیده به تفکیک نوع سازه، تلفات جانی احتمالی و خسارات مالی وارده تحت اثر زلزله طرح استاندارد 2800 ایران می باشد. تحلیل نتایج حاکی از آن است که نسبت خسارت متوسط شهر همدان در مناطق 3، 2، 1 و 4 به ترتیب به میزان 9/17، 1/16، 8/19 و 4/14 درصد و نسبت خسارت متوسط کل به مقدار 18 درصد پیش بینی می شود. از نرم افزار جی-آی-اس نیز برای نمایش خروجی ها استفاده شده است.

در برخی از بررسی های تجربی استفاده از داده های جمع سازی شده خطرپذیری قیمت کالاها پرهیزناپذیر است. روش متداول جمع سازی خطرپذیری قیمت کالاها، محاسبه واریانس شاخص جمع سازی شده قیمت کالاها می باشد. اما این روش در نظریه شاخص اعداد مبنای نظری ندارد، به عنوان مثال اگر توزیع احتمال قیمت نرمال بوده و میانگین و واریانس آن در طول زمان تغییر کنند، احتمال اینکه واریانس قیمت توسط قیمت های انتظاری تعیین شود ضعیف می باشد چرا که میانگین و واریانس قیمت در طول زمان مستقل از یکدیگر حرکت می کنند. در این بررسی با استفاده از نظریه بسط یافته شاخص اعداد، خطرپذیری قیمت محصولات پروتئینی در سال های 1387-1376 جمع سازی شده و با مقادیر محاسبه شده در روش متداول مقایسه شد. نتایج نشان می دهد واریانس شاخص جمع سازی شده، تقریب مناسبی برای شاخص های درست محاسبه شده نبوده و در بررسی های تجربی نمی توان از آن استفاده کرد.